Akne, kıl folikülleri ve yağ bezlerinin iltihaplanması sonucu oluşan kronik bir cilt hastalığıdır. Siyah nokta, kızarıklık, iltihaplı sivilceler ve kistler şeklinde kendini gösterir. Bu durum, iyileşme sürecinde bazen iz bırakabilir ve kişinin özgüvenini olumsuz etkileyebilir. En sık yüz, omuzlar, sırtın üst kısmı, ense ve göğsün ön bölgesinde görülür. Akne genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkar ancak her yaşta görülebilir.
Akne Oluşum Nedenleri
Aknenin oluşumunda birden fazla faktör rol oynar. Bunlar:
Hormon Duyarlılığı: Böbrek üstü bezi veya yumurtalık kaynaklı androjen hormonlarına aşırı duyarlılık.
Sebum Artışı: Yağ bezlerinin aşırı yağ üretimi.
Mikroorganizma Artışı: Akneye neden olan bakterilerin çoğalması.
Folikül Keratinizasyonu Bozukluğu: Kıl foliküllerinin doğal döngüsünde bozulmalar.
Genetik ve Diyet Faktörleri
Akneye yatkınlık genetik olabilir. Aile hikayesi olan bireylerde akne daha erken başlayabilir ve daha şiddetli seyredebilir. Beslenme şekli de akne oluşumunda önemli bir rol oynar. Araştırmalar, süt ve süt ürünleri ile glisemik indeksi yüksek gıdaların akneyi tetikleyebileceğini göstermiştir. Protein tozları ve peynir altı suyu proteini gibi büyüme faktörleri içeren takviyeler de risk faktörlerindendir. Ayrıca, B12 vitamini takviyeleri cilt florasını değiştirerek akneyi tetikleyebilir.
Akne ve İlişkili Hastalıklar
Polikistik Over Sendromu (PKOS): Akne, obezite, erkek tipi kıllanma, adet düzensizliği ve glikoz intoleransı ile ilişkilidir.
Konjenital Adrenal Hiperplazi: Bu durum, böbrek üstü bezlerinde büyüme veya tümör kaynaklı hormon artışı ile yağ bezlerinin büyümesine ve yağ salgısının artmasına yol açabilir. Bu da erken yaşlarda şiddetli akneye neden olabilir.
Cushing Sendromu: Kortizol hormonunun artışı akne oluşumunda etkili bir faktördür.
Hormon Tetkikleri Hangi Durumlarda Gerekir?
Bazı durumlarda hormon tetkiklerine ihtiyaç duyulabilir:
- Aniden ortaya çıkan ve hızlı ilerleyen akne.
- Tedaviye dirençli akne.
- 1-7 yaş arası çocuklarda görülen akne.
- Erişkin dönemde başlayan akne.
- Adet düzensizliği veya yoğun kıllanma.
- Erkek tipi saç dökülmesi.
Bu belirtiler mevcutsa, hormon testleri genellikle adet döngüsünün 3-5. günleri arasında yapılır. Doğum kontrol ilaçları kullanılıyorsa, test öncesinde ilacın kesilmesi gerekebilir.
Akne Belirtileri
Akne, farklı türde deri lezyonları ile kendini gösterebilir:
Yağlanma Artışı: Ciltte aşırı yağlanma.
Açık ve Kapalı Komedonlar: Siyah noktalar ve beyaz yağ butonları.
İltihaplı Sivilceler: Kızarık ve ağrılı sivilceler.
Kistik Akne: İyileşirken iz bırakabilen büyük kistler.
Cilt Lekeleri: Akne sonrası kızarıklık, kahverengi lekeler veya çukurlar.
Akne Çeşitleri
Yenidoğan Aknesi: Bebeklerde, anne hormonlarının etkisiyle görülür ve genellikle 3 ay içinde kaybolur.
Bebeklik Çağı Aknesi: 3-6 aylıkken başlar, 1-2 yıl içinde geriler. Erkek bebeklerde daha sık görülür.
Orta Çocukluk Çağı Aknesi: Endokrin hastalıklarla ilişkilidir. 1-7 yaş arasındaki çocuklarda görülürse, mutlaka pediatrik endokrinoloji uzmanına başvurulmalıdır.
Erişkin Akne: 25 yaş sonrası kadınlarda daha sık görülür. Çene ve yanak bölgelerinde yoğunlaşır.
Kozmetik Akne: Yanlış cilt bakım ürünlerinin uzun süre kullanımı sonucu gelişir.
Mekanik Akne: Sürekli mikro travmalara bağlı olarak gelişir.
Ekskoriye Akne: Psikolojik nedenlerle oluşan, sürekli tırmalama sonucu derin izler bırakan bir akne türüdür.
Akneye Neden Olan Diğer Faktörler
Pomad bazlı ürünlerin kullanımı.
Endüstriyel yağlar ve klor temasına maruz kalma.
Kortizon ve B vitamini içeren ilaçlar.
Akne Tedavisi ve Bakımı
Akne tedavisi, aknenin şiddeti ve nedenine göre değişir. Tedavi sürecinde dermokozmetik ürünler büyük önem taşır. Doğru bakım yöntemleri, tedaviyi hızlandırır ve topikal tedavilerin etkinliğini artırır.
Cilt Temizliği
Cilt, nazik bir şekilde ve kurutmayan ürünlerle temizlenmelidir. Jel veya köpük formunda temizleyiciler önerilir. Temizlik günde 1-2 kez yapılmalı, aşırıya kaçılmamalıdır.
Nemlendirme
Deri bariyerini onarmak için yağsız, komedojenik olmayan nemlendiriciler kullanılmalıdır.
Güneş Kremi Kullanımı
Akne sonrası oluşabilecek lekeleri önlemek için yağsız güneş koruyucular tercih edilmelidir.
Cilt Bakımı
Düzenli cilt bakımı, siyah noktaların ve kapalı komedonların temizlenmesine yardımcı olur. Bu sayede yeni akne oluşumu engellenir. Profesyonel cilt bakımı bir doktor gözetiminde yapılmalıdır.
İlaç Tedavisi
Topikal Tedaviler: Hafif aknelerde kullanılan kremler ve losyonlar.
Sistemik Tedaviler: Orta ve şiddetli aknelerde antibiyotikler veya A vitamini türevleri.
Roaccutane: İz bırakan kistik aknelerde dermatolog kontrolünde güvenle kullanılabilir.
Akne Tedavisinde Beslenmenin Önemi
Beslenme alışkanlıkları, akne tedavisinde önemli bir rol oynar. Süt ve süt ürünlerinden, şekerli ve glisemik indeksi yüksek gıdalardan kaçınılmalıdır. Bunun yerine sebze, meyve ve tam tahıllarla zenginleştirilmiş bir diyet tercih edilmelidir. Akne, doğru tedavi ve bakım yöntemleriyle kontrol altına alınabilir. Uzman bir dermatolog tarafından oluşturulan kişiselleştirilmiş tedavi planı, hem cilt sağlığını hem de yaşam kalitesini artırır. Düzenli cilt bakımı ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları ise tedavi sürecini destekler. Akneyle ilgili sorununuz varsa, gecikmeden bir dermatoloji uzmanına başvurmanız önemlidir.